koelemmer foto Frank Stolvoort

zaterdag 27 januari 2018

Cassia of Ceylon kaneel?


Tijdens de open dag van het Frenckencollege in Oosterhout heb ik dit jaar een proefje voorbereid waarbij gekeken werd naar het verschil tussen twee soorten kaneel. De cassia kaneel (Cinnamomum aromaticum) en de Ceylon kaneel (Cinnamomum verum). Naast het proefje om het verschil aan te tonen heb ik ook een destillatie uitgevoerd met kaneelstokjes (de schors) in een kleine destillatieopstelling. 
Dit destilleertoestel gebruik ik regelmatig bij demonstraties om het principe van de stoomdestillatie inzichtelijk te maken. De capaciteit (100 mL) is niet zo groot dat je er ook mL's olie mee kan maken. 
Cassia en Ceylon kaneel etherische olie

Voor het proefje had ik een flesje Cassia en Ceylon kaneel etherische olie gekocht. Het verschil tussen deze twee soorten kaneelolie is goed te ruiken. Exact zoals wikipedia het omschrijft: Cassia is wat brandiger en zoeter van geur dan ceylonkaneel. Dat heeft uiteraard te maken met de samenstelling van de aromatische stoffen in de olie.

Cassia kaneelolie bestaat voor het grootste gedeelte cinnamaldehyde en bevat  daarnaast een laag percentage eugenol. De Ceylonkaneelolie bevat minder cinnamaldehyde en een hoger percentage eugenol. De aantoningsreactie die ik heb uitgevoerd berust op dit verschil in samenstelling. Hiervoor heb ik een reagens, een oplossing van IJzer(III)chloride gebruikt.
Om de proef uit te voeren heb ik één druppel etherische olie van beide kaneelsoorten in ethanol opgelost. Na het toevoegen van één druppel reagens was er duidelijk kleurverschil tussen de twee soorten kaneel te zien. De Cassia kleurt bruin en de Ceylon geel. Eigenlijk een heel simpel proefje voor als je niet zeker weet welke soort kaneelolie je hebt.

Tijdens de destillatie
Tijdens de Open Dag heeft een oud-leerling de destillatie van de kaneel uitgevoerd. Daarvoor hadden we 20 gram klein gemaakte kaneelstokjes gebruikt.
Veel belangstelling voor de kaneeldestillatie
Ruiken aan het kaneelhydrolaat
Tijdens de destillatie veranderde het hydrolaat van troebel wit naar bijna kleurloos. De troebeling wordt veroorzaakt door de Eugenol die net zoals bij het destilleren van kruidnagelen  als emulgator werkt. Het werd daarom eigenlijk meteen duidelijk dat de kaneelstokjes afkomstig waren van de Ceylon kaneel plant.
kaneelhydrolaat
Het hydrolaat, in totaal ongeveer 200 mL, heb ik laten verzamelen in een maatkolf. Mochten we etherische olie gemaakt hebben dan moet dat blijken na een dag of twee als de waterlaag (het hydrolaat) en de etherische olielaag volledig gescheiden zijn.





zondag 14 januari 2018

Hydrolaat maken met een smartstill

Smartstill 
Afgelopen zaterdag kreeg ik de gelegenheid om met een smartstill hydrolaat te maken. Een smartstill is een elektrisch luchtgekoeld destilleerapparaat waarmee je water en alcohol kan destilleren. Het apparaat heeft geen waterkoeling maar een ventilator. Met wat aanpassingen is het ook mogelijk om kruiden te (stoom)destilleren. Hierbij moet je er wel voor zorgen dat de kruiden niet in aanraking kunnen komen met het kokende water.
Hiervoor gebruik je een stoommandje. Om het stoommandje in de destilleerruimte van de smartstill op hoogte te plaatsen heb je nog een metalen (rvs) houder nodig. Hierdoor ontstaat er ruimte voor het water en het te destilleren plantmateriaal.
Om de smartstill uit te proberen hadden we de beschikking over Palo santo (Bursera graveolens) hout en witte salie (Salvia apiana). 
Afwegen van Palo santo (Spaans voor heilig hout)

De capaciteit van de smartstill is 4 Liter. Bij de destillatie van Palo santo hebben we 132 gram fijngesnipperd hout en anderhalve Liter water gebruikt. Het hout van de Palo santo is erg welriekend en kent vele toepassingen, ook door het bijvoorbeeld simpelweg te laten smeulen.
Het destillatie apparaat maakt een geluid vergelijkbaar met dat van een 'afzuigkap op stand 2'. Na 30 minuten destilleren hadden we ongeveer 400 mL hydrolaat gemaakt.
Tijdens de destillatie
Na de destillatie
Na 1 uur was dat het dubbele: 800 mL. Het voordeel van de smartstill is dat hij automatisch afslaat als het water in de destilleerruimte weggekookt is. Van het Palo santo hydrolaat wat we gemaakt hebben is na afloop de pH gemeten. 
Deze lag met een pH van 3,7 lager dan de uit de literatuur te verwachten pH van boven de 5.
Bij de tweede destillatie die we hebben uitgevoerd hebben we 115 gram gedroogde witte salie gebruikt en de destilleerruimte gevuld met 1,5 Liter water.
Witte salie  Salvia apiana
Ook hier hebben we 1 uur gedestilleerd. Tijdens de destillatie bleek het apparaat niet goed afgesloten, waardoor er veel stoom is ontsnapt. Hierdoor was de opbrengst aan hydrolaat veel lager.
Maar ons huis was daardoor wel gevuld met de overweldigende geur van deze plant en energetisch gereinigd!
De oorzaak van het stoomlek lag aan de hoogte waarop het stoommandje in de destilleerruimte zat. Hierdoor kon de smartstill niet goed afgesloten worden. Na een middag werken is mij gebleken dat dit apparaat met enige aanpassingen erg handig is om van kleine hoeveelheden planten hydrolaat te maken. 









woensdag 3 januari 2018

Vragen aan de destillateur

Sinds ik ben gaan bloggen in 2010 en later ook via de website informatie deel over de activiteiten van indekoperenketel, krijg ik vrij regelmatig vragen over het (stoom)destilleren van planten.
Destillatie opstelling studenten architectuur K.U. Leuven
Er is blijkbaar veel interesse om zelf etherische olie te maken uit planten. Naast vragen van particulieren krijg ik ook vragen van studenten en onderwijsinstellingen. Twee voorbeelden hiervan zijn die van twee studenten van de K.U. Leuven en een Chemieleerkracht uit Deinze, ook uit België.
2    Foto: N. van Houtegem
In beide gevallen leverde het destilleren niet de gewenste hoeveelheid etherische olie op. Aan mij de vraag wat aan de opstelling te verbeteren. Vaak ligt het aan de hoeveelheid gebruikte planten. Om etherische olie te maken heb je vaak heel veel plantmateriaal nodig die bovendien nog eens op het juiste moment is geoogst. Voor de beantwoording is het natuurlijk handig om dat te doen aan de hand van een meegestuurde foto.

Foto 2 is voorbeeld van een klassieke stoomdestillatie opstelling. De stoomgenerator is een aparte kookkolf. Via een buisje komt de stoom in een volgende kolf gevuld met het te destilleren plantenmateriaal. In dit geval gedroogde lavandinbloemen. De stoom en de aromatische stoffen verlaten de kolf via een andere buis naar de koeler. Omdat de stoom in dit geval door maar een klein deel van de lavandin in de kolf kan gaan is de opbrengst aan etherische olie nihil. Of zoals de chemieleerkracht schreef: Na een uur water destilleren, had ik nog maar 1 druppel olie.
Om wel een goede opbrengst te krijgen heb ik het advies gegeven om een opstelling te bouwen waarbij de stoom door alle lavandinbloemen heen moet. 



De studenten van de K.U. Leuven hadden een snelkookpan gebruikt als destilleerketel en daar de planten en het water in gedaan. Er is bij deze opstelling geen sprake van een stoomdestilleren. Om dat wel te kunnen doen zou je halverwege in de snelkookpan een rooster kunnen aanbrengen. Onder het rooster breng je water aan de kook. Op het rooster leg je het plantenmateriaal neer. De stoom kan dan tijdens het destilleren door de planten heen. De stoom en aromatische stoffen kunnen dan via een aangesloten verbinding naar de koeler toe. Verder is de capaciteit van de pan eigenlijk niet groot genoeg om etherische olie mee te maken. Een grotere pan zou betere resultaten opleveren.
Destilleren van Salie tijdens de Open Dag 
Voor mensen die meer willen weten over het stoomdestilleren van planten geven wij ook dit jaar weer de nodige workshops en houden we een aantal inloopdagen in onze destilleerwerkplaats in Gilze NB.