koelemmer foto Frank Stolvoort

zaterdag 9 augustus 2014

Marokkaanse munt destilleren

Tijdens mijn bezoek aan Frank Radder van www.puur-aroma.com, ruim een week geleden, heb ik ook 3 zakken maaisel van de Marokkaanse munt ( Mentha spicata Maroccan) meegenomen.
Mentha spp
Thuis heb ik de 20 kg munt in gaasbakken te drogen gelegd. Het vooraf wegen is belangrijk om een beeld te krijgen van wat de opbrengst aan olie is.
Ik heb de planten ruim een week laten drogen. Volgens mijn informatie is etherische olie gedestilleerd van gedroogde munt langer houdbaar. Toch heb ik begrepen uit een uitzending van de keuringsdienstvanwaarde
http://keuringsdienstvanwaarde.kro.nl/seizoenen/2011/afleveringen/03-11-2011 dat producenten van natuurlijke muntolie de geoogste munt vers destilleren.
gedroogde Marokkaanse munt
Gisteren heb ik gedroogde munt overgebracht in 7 klapkratten zonder de planten al te veel te hoeven beroeren, en vandaag heb ik deze hoeveelheid gedestilleerd.
Ik moest de munt nogal stevig aandrukken om deze hoeveelheid in de ketel te krijgen. De plant is in gedroogde toestand nogal stug.
Voor het scheiden van de olie en het hydrolaat heb ik een florentijnse vaas gebruikt. Het destilleren van munt is voor mij eigenlijk nieuw. Het is dus zaak je neus te gebruiken en aan de hand van de geur te bepalen of je zou moeten stoppen met destilleren.
UItloop van de koelemmer
Het is dan zaak om je neus bij de uitloop van de koelemmer te houden, en op te schrijven wat je ruikt.
Zo eenvoudig is dat eigenlijk niet. Wat ik opmerkte was dat de muntlucht van 35 tot 80 graden Celcius steeds sterker werd, en vele meters van de ketel goed te ruiken was.
Bij de start van de destillatie kwam gelijk ook olie over. De hoeveelheid olie bleef in een gelijkmatige hoeveelheid overkomen. Bij sommige planten, zoals lavendel, neemt tijdens de destillatie de hoeveelheid gevormde olie naar verloop van tijd af.
Na twee uur destilleren ben ik gestopt. De geur op dat moment was niet onaangenaam of scherp te noemen. Resultaat van de destillatie:  4,5 Liter hydrolaat en ongeveer 15-20 mL olie. Wat de etherische olie betreft is dat een opbrengst van ongeveer 0,1%.
Is deze opbrengst aan olie teleurstellend? Ik denk van niet. Mijn ervaring met het destilleren van lavendel is dat de oogsttijd en weersomstandigheden erg belangrijk zijn om tot een goede opbrengst en kwaliteit te komen. Bij munt moeten de bladeren net voor de bloei in de middagwarmte worden geoogst. Ook is bekend dat de tweejarige plant de beste opbrengst geeft. Als je al deze omstandigheden in acht zou nemen dan moet het mogelijk zijn om bij gedroogde munt op een opbrengst van 05 - 1,0 % uit te komen.
flessen klaar om te vullen met munthydrolaat
Het mag duidelijk zijn dat bij een kwekerij van biologisch geteelde aromatische planten, zoals die van www.puur-aroma.com, heel andere criteria gelden als het gaat om het maaien van de planten. Ik ben daarom in ieder geval blij dat ik vandaag heb kunnen ervaren hoe het is om zo'n grote hoeveelheid munt te kunnen destilleren. En wie weet is deze olie van een bijzondere kwaliteit

woensdag 6 augustus 2014

Lavendel destilleren in opdracht

IMG-20140715-WA0000.jpg weergeven in diavoorstelling  IMG-20140714-WA0000.jpg weergeven in diavoorstelling
Een workshopdeelnemer van dit jaar, Leendert de Leeuw, kwam met het verzoek om lavendel voor hem te destilleren. Het ging om ongeveer 3/4 kuubkist Lavendula angustifolia var. hidcote. Dat leek me wel een interesante klus, ditmaal lavendelolie te maken van Zeeuwse bodem.

Afgelopen zaterdag kwam hij 9 vuilniszakken met goed gedroogde lavendel brengen. Bij aanraking van de bloemen rook je een zoetige bloemenlucht. Ik was eigenlijk wel benieuwd  of de opbrengst aan etherische olie van deze cultivar hetzelfde zou zijn als L.angustifolia var. littele Lady die ik vorig jaar gedestilleerd heb.
gedroogde L.angustifolia var hidcote
Om de 9 vuilniszakken te verwerken had ik 3 destillaties nodig. Gisteren ben ik met de eerste twee begonnen. Er paste inderdaad 3 vuilniszakken gedroogde lavendel in de ketel.
Na het aansteken van de brander onder de ketel en voordat het eerste destillaat overkwam rook ik het volgende:
38graden Celcius  heel fijn bloemige geur
70 graden Celcius sterk fruitig alcoholische geur
Bovenstaand filmpje is genomen op het moment dat het eerste destillaat overkwam.
Bij deze destillatie was de geur krachtig aanwezig door vluchtige niet gecondenseerde aromatische bestanddelen uit de lavendel. Eigenlijk krachtiger dan ik vorig jaar bij het destilleren van L.angustifolia var. little Lady had geroken.
scheiden van olie en hydrolaat met een florentijnse vaas
Na 1,5 uur destilleren ben ik even gestopt om de zich verzamelde olie uit de florentijnse vaas te halen. Ik had op dat moment 30 mL olie gedestilleerd.
In totaal heb ik de lavendel 2 uur gedestilleerd met een uiteindelijke opbrengst van 40 mL. Dat is een veel lagere opbrengst dan ik vorige jaar had. Het is wel opvallend dat er in het laatste half uur nog 25% van de aanwezige olie overkomt.
lavendel na de destillatie
De lavendel is na de destillatie natuurlijk gloeiend heet, dus even laten afkoelen is wel verstandig! Na het verwijderen van de lavendel en het vullen van de ketel en een uur na de eerste destillatie kon ik gaan starten met een tweede destillatie.
Een gevulde destilleerketel
Bij deze destillatie had ik veel meer losse lavendelbloemen in de ketel kunnen stoppen. Dus de opbrengst zou deze keer wel wat hoger moeten zijn dan 40 mL.
Dat klopte ook na 2 uur en 15 minuten had ik op plm 80 mL lavendelolie gedestilleerd.
Na deze twee destillaties waarmee ik een complete werkdag bezig geweest was, besloot ik om de volgende dag de rest van de lavendel te destilleren. De geproduceerde lavendelolie heb ik verzameld in een scheitrechter.
De derde destillatie leverende ongeveer 40 mL olie op. In totaal had ik zo'n 150 mL olie in de scheitrechter verzameld.
Een opbrengstpercentage kan ik niet geven, omdat het snoeigewicht van de lavendel onbekend is. De opbrengst is minder hoog vergeleken met L.angustifolia little Lady. Een beoordeling van de kwaliteit van de olie laat ik graag over aan een deskundige aromatherapeut, tenminste als de olie 1 maand gerijpt heeft.

maandag 4 augustus 2014

Synergische destillatie van citroenmelisse met citroengras

Afgelopen vrijdag 1 augustus heb ik na de destillatie van citroengras nog een destillatie uitgevoerd. Een zogenaamde synergische destillatie ook wel co-destillatie genoemd van citroengras. 
half gedroogde citroengras
Dit las ik op  www.gielenaroma.nl over een synergische destillatie:
Om een betaalbare melisse-olie te maken, wordt deze samen met lemongrass gedistilleerd. Een goede kwaliteit synergisch destillaat melisse-olie moet dan wel minstens 20% echte melisse bevatten. We spreken dan van een synergisch distillaat.
Ik had afgelopen donderdag bij de kwekerij van Frank Radder www.puur-aroma.com ook 4 kg citroengras maaisel meegenomen. De citroengras die ik half gedroogd had moet voor de destillatie wel eerst verkleind worden.
Ik dacht slim en snel te zijn door het citroengras in een keukenmachine fijn te snijden. Helaas dat lukte niet. Dan maar met de hand. Ik heb uiteindelijk 2 kg citroengras met een snoeischaar in kleinere stukjes geknipt.
De destilleerketel heb ik volledig gevuld met 14 kg citroenmelisse en 2 kg citroengras.
Destilleerketel klaar voor de destillatie
Na het aansteken van de brander rook ik bij 30 graden Celcius een sterke citroenachtige lucht. Bij het overkomen van het eerste destillaat was meteen al duidelijk te zien dat er meer olie meekwam. Dit is niet zo gek want citoengras bevat in tegenstelling tot citroenmelisse een veel hogere concentratie etherische olie.
Ter vergelijking: citroengras max. 2% en citroenmelisse max 0,012%
kort na het overkomen van het eerste destillaat
Het hydrolaat was troebel en bleef gedurende de hele destillatie troebel. De olie veranderde van kleurloos naar heel licht geel van kleur. De sterke citroengeur bleef overheersen.

Tijdens de destillatie bleef de temperatuur in de top van de ketel rond de 96 graden Celcius hangen. In de top van de ketel verzameld zich de stoom met de aromatische stoffen uit het plantmateriaal.
Na 1 uur en 45 minuten destilleren ben ik gestopt. In de scheitrechter had zich tijdens deze co-destillatie zo'n kleine 10 mL etherische olie verzameld. Tijdens de destillatie heb ik 3 liter hydrolaat afgetapt.
De `melisse-olie` die ik bij deze destillatie heb gemaakt voldoet niet helemaal aan de defenitie, maar ik ben toch benieuwd hoe een geoefende aromatherapeut mijn olie beoordeeld!
Na deze twee destillaties was de ruim 40 kg citroenmelisse niet meer vers te noemen, en niet geschikt voor meer destillaties. Om deze superkwaliteit op de composthoop te gooien vond ik eigenlijk wel zonde. Gelukkig heb ik op facebook via de groep praktische permacultuur https://www.facebook.com/groups/praktische.permacultuur/ iemand blij kunnen maken met deze hoeveelheid citroenmelisse van biologische kwaliteit. De komende week wacht mij nog een destillatie van gedroogde Marokkaanse munt, Citroengras en citroenverbena. 

Destillatie van citroenmelisse

Afbeelding Wikipedia: Franz Eugen Köhler, Köhler's Medizinal-Pflanzen
 
Afgelopen donderdag had ik bij Frank Radder van www.puur-aroma.com ongeveer 80 kg vers maaisel van de citroenmelisse meegenomen. Als je de bladeren van de citroenmelisse aanraakt krijg je een frisse citroengeur te ruiken. Je zou dus zeggen is 80 kg niet een beetje veel maaisel om wat etherische olie van te maken.
Melissa officinalis bron Wikipedia
Maar citroenmelisse heeft een heel lage opbrengst. Er is 8000 kg nodig om 1 liter olie te kunnen maken.Dit maakt melisse olie naast rozenolie de duurste etherische olie die te koop is. Voor mij wel een uitdaging om te kijken hoeveel olie ik uit deze plant van biologische kwaliteit kan destilleren.
De citroenmelisse moet wel vers gedestilleerd worden, vandaar dat vrijdagochtend gelijk aan de slag ben gegaan. De planten hadden de nacht in plastic zakken gezeten. Hierdoor waren de planten een beetje vochtig geworden. Om de destillatie met droog planten te kunnen uitvoeren heb ik een aantal zakken op een groot zeil te drogen gelegd om ze laten uitdampen.

Na de voorbereiding voor de destillatie kon ik de ketel met 16 kg citroenmelisse vullen. Vanwege de lage te verwachten opbrengst aan olie heb ik het destillaat (olie en hydrolaat) opgevangen met een scheitrechter.
Omdat dit de eerste keer was dat ik citroenmelisse zou destilleren, heb ik tijdens de destillatie goed geroken. Bij het stoomdestilleren van etherische olien gebruik je vooral je neus. Voordat het destillaat overkwam heb ik de volgende geuren waargenomen:
20 graden Celcius:  theeachtige lucht
24 graden Celcius   fruitig bloemige lucht
50 graden Celcius  zware citroenlucht
Start van de destillatie
Bij 85 graden Celcius kwam het eerste destillaat over. De citroenlucht werd wat minder maar bleef wel overheersend. De temperatuur tijdens het destilleren bleef op zo'n 96 graden Celcius hangen.
Het hydrolaat was opvallend troebel. Na 1 uur en 20 minuten destilleren rook ik een aangebakken groente lucht en werd het hydrolaat helder. Dat leek mij een goed moment om met de destillatie te stoppen.
citroenmelisse na de destillatie
De hoeveelheid olie die ik na scheiding van het hydrolaat in een kleine scheitrechter overhield zou je teleurstellend, maar verklaarbaar kunnen noemen. In totaal drie druppels (0,15 mL) olie uit 16 kg planten.
drie druppels citroenmelisse etherische olie
Verklaarbaar omdat de melisse niet echt vers te noemen was. Tijdens het vervoer hebben Erick en ik in een heerlijke citroenlucht gezeten. Dat betekend wel dat er onderweg door het aanraken en in zakken doen de planten al olie hebben afgegeven. 
Melisse heeft produceert net zoals bijvoorbeeld munt de olie aan de onderkant van blad in zogenaamde olieproducerende klieren. Bij geringe droging van het blad gaan deze microscopisch kleine klieren scheuren en verliest de plant haar olie.
Citroenmelisse maaisel na één dag
Toch is deze destillatie voor mij waardevol geweest, al was het alleen maar voor het hydrolaat. Jeanne Rose expert op het gebied van hydrolaten beschrijft het hydrolaat als volgt:
This wonderfull fresh, lemonscented water is used for sensitive or aging skin, or spayed down the throat for many kinds of throat infections 

zondag 3 augustus 2014

Biologische planten destilleren

Begin dit jaar ben ik op zoek gegaan naar een kwekerij die het liefst biologisch lavendel en misschien ook andere aromatische planten teelt.
Ik heb die gevonden bij www.puur-aroma.com in Zuid-Limburg en in het voorjaar afspraken kunnen maken over het ophalen van maaisel. De kwekerij heeft een groot assortiment aan aromatische planten en kweekt volledig biologisch.
Dit geeft mij mogelijkheid met een nieuw project te starten en om nog meer ervaring op te doen met het destilleren van kruiden. Ook kennis over de samenstelling van de etherische olie van Nederlandse bodem is interessant te noemen. Ondertussen heb ik een aantal mensen bereid gevonden om als er voldoende maaisel is die op te halen.
maaien met een speciale maaimachine
Dat leek makkelijker gezegd dan gedaan. Niet iedere aromatische plant is geschikt om etherische olie uit te destilleren, en bij een maaibeurt komt niet altijd genoeg maaisel vrij. Maar afgelopen week was het zover.
Er zou flink gemaaid worden en ook in grote hoeveelheden. Het maaien met een speciale maaimachine maakt dat het maaisel schoon is. Kan dus eigenlijk direct in de destilleerketel.
Cymbopogon flexuosus CIROENGRAS
Ik heb naast citroengras een grote hoeveelheid citroenmelisse (Melissa officinalis), 3 zakken Marokkaanse munt en een zak citroenverbena (Alosia triphylla) mee kunnen nemen.
Alosia triphylla CITROENVERBENA 
Erick van de 'Ecologische woongemeenschap Vogelzang' in Hombourg (B) heeft met zijn bestelbusje geholpen om de ongeveer 120 kg vers gemaaide kruiden naar Rijen NB te brengen.
Om zo'n grote hoeveelheid te kunnen drogen heb ik een maand geleden extra gaasbakken aangeschaft om de droogcapaciteit te vergroten. De zolder bleek de afgelopen jaren een geschikte droogplek.
Marokkaanse munt
Ik heb besloten om de Marokkaanse munt, citroengras en citroen verbena te drogen. De citroenmelisse niet omdat deze vers gedestilleerd moet worden.
Citroengras

Hiervoor had ik in totaal 70 gaasbakken nodig om alle planten goed te kunnen laten drogen. De citroen-melisse heb ik in de zakken laten staan om de dag erna te destilleren. Ik ben erg benieuwd naar de resultaten.
De woonkamer ruikt nu in ieder geval heerlijk citroen-achtig!