Workshop bloemen destilleren

Ongeveer twee weken geleden kreeg ik de vraag om een workshop te geven over het destilleren van bloemen van hyacint, tulp en narcis.

Wikipedia: Cultivar of Hyacinthus orientalis

De vraag kwam van Jamilla en Amber, twee studentes van de Haagse kunstakedemie www.kabk.nl
Ze doen mee aan een kunstproject in de bollenstreek en gaan zich toeleggen op de geur die kenmerkend is voor deze streek als de bloemen in bloei staan.

Wikipedia: Narcis

Het onderwerp sprak mij wel aan en zodoende hebben we een afspraak gemaakt voor een workshop op 19 april. In de voorbereiding voor de workshop heb ik informatie gezocht over de manier waarop er etherische olie uit deze bloemen wordt gehaald. Ik kwam erachter dat eigenlijk alleen van verse tulpenbladen via stoomdestillatie etherische olie wordt gemaakt. www.aromaazinternational.com/tulip-391‎

Bij hyacint en narcis ligt het anders. Voor winning van etherische olie zijn deze bloemen eigenlijk niet geschikt, er verdwijnen teveel geurcomponenten. Er worden wel absolues van gemaakt. Deze absolue wordt gemaakt door de bloemen te extraheren met organische oplosmiddel. http://nl.wikipedia.org/wiki/Absolue Om deze absolues te maken zijn heel veel bloemen nodig. Om een voorbeeld te geven: uit 300 kg narcisbloemen werd 2,1 gram narcisabsolue gemaakt. Dat is afgerond een opbrengst van 0,001%.

Ik heb Jamilla en Amber daarom geadviseerd om voor de workshop tulpen mee te nemen. Met een volle ketel (4 klapkratten) versgeplukte tulpenbloemen was mijn inschatting zou het mogelijk moeten zijn om etherische olie te maken. Ook het hydrolaat zou geurcomponenten moeten bevatten die de studenten kunnen gebruiken voor hun project. Over de exacte samenstelling van de olie van tulp, narcis en hyacint is weinig te vinden. De analyses die de parfumindustrie laat uitvoeren om de geuren na te maken worden waarschijnlijk geheim gehouden. Wat ik wel vond is een lijst met bestanddelen (geen concentraties) in hyacint absolue:
citral*eugenol*iso-eugenol*cinnamal*coumarin*geraniol*linalol*citronellol*limoneen

vullen van de destillatiebuis met hyacintbloemen

Helaas bleek het niet mogelijk qua timing en logistiek om op de datum van de workshop om aan voldoende tulpenbloemen te komen. Zo vlak voor de paasdagen worden er vanuit toeristisch oogpunt ook minder tulpen gekopt . Jamilla en Amber hadden wel een aantal hyacinten meegenomen. Voldoende om in een kleine destilleeropstelling te testen.

In de  destilleeropstelling, die ik voor demonstraties gebruik, kunnen ongeveer 150 mL plantendelen worden gedestilleerd. Misschien zouden we hier een welriekend hydrolaat mee kunnen maken.
Tijdens de destillatie hebben we gelet op de geur. Ik rook in het begin een vleugje citrus, de studentes roken een aspergerlucht.

Lang heeft de destillatie niet geduurd. De hyacintbloemen werden tijdens het destilleren papperig waardoor de stoomdruk te veel opliep en de uitleidbuis verstopt raakte! De conclusie was al gauw getrokken: hyacint is totaal ongeschikt om te destilleren. De workshop was ook bedoeld om met de studentes te verkennen welke extractiemethode geschikt is voor welke bloem.

Calendula maceratieolie

Om de geur van hyacint en narcis te vangen kunnen Jamilla en Amber het best gaan macereren. Deze methode wordt veel toegepast door herboristen en is met weinig middelen uit te voeren. Bij macereren gebruik je een plantaardige olie, het liefst reukloos, om de aromatische stoffen uit de plant te trekken. Door de olie na een week weer met vers geplukte bloemen te vervangen vergroot je de concentratie van de aromatische stoffen in de olie. Warmte is bij het proces van essentieel belang. Het eindproduct maceraat genoemd zou je kunnen vergelijken met een massage olie waar etherische olie aan is toegevoegd. Vooral bij het wrijven van de olie komen geurcomponenten vrij.
De studentes vonden het een waardevolle workshop waardoor ze met de opgedane kennis met hun project concreet aan de slag kunnen gaan. Ik ben benieuwd wat hun ervaringen zullen zijn, want over 2 maanden zal het project in een tentoonstelling worden gepresenteerd.