koelemmer foto Frank Stolvoort

woensdag 16 oktober 2019

De invloed van kaneelolie op Candida albicans

voorbereiding voor de destillatie: kaneel klein maken
Ook dit jaar weer hebben leerlingen 6 VWO gekozen voor een onderwerp waarbij etherische oliën een rol spelen. De hoofdvraag die de leerlingen voor hun profielwerkstuk hebben geformuleerd heeft te maken met het effect van kaneelolie (Cassia en Ceylon) op candida albicans. Ze kunnen in een onderzoeksinstituut het effect van de etherische olie bekijken door een zogenaamde aromatogram te maken.
Eschericha coli  Afbeelding: Gielenaroma.nl 
De techniek is gelijk aan die van een antibiogram voor het testen van antibiotica. Uit bovenstaande aromatogram blijk dat de bacterie gevoelig is voor kaneelschors etherische olie(A). Dit soort proeven voeren we liever niet uit op school in verband met besmettingsgevaar. De leerlingen hebben wel een stoomdestillatie kunnen uitvoeren met Ceylon kaneel (Cinnamomum zeylanicum). Op school hebben we al eerder kaneel gedestilleerd tijdens een Open Dag, maar dan in een veel kleinere opstelling.
Voor de destillatie
Voor deze destillatie heb ik de leerlingen gebruik laten maken van een glazen destilleeropstelling met een capaciteit van 2 Liter. Deze opstelling is vorig jaar ook gebruikt door leerlingen om gedroogde gember te destilleren.
start van de destillatie
De leerlingen hadden in totaal 60 gram fijngemaakte kaneelschors in de tussenbol van de destilleeropstelling gebracht. Ik had ze van tevoren al laten rekenen wat de te verwachten opbrengst kaneelolie zou kunnen zijn. Volgens de literatuur ligt de opbrengst van kaneelschors tussen de 0,5 en 1,0 %. Uit 60 gram zou je dus theoretisch 0,3 tot 0,6 gram etherische olie moeten kunnen destilleren.
Tijdens de destillatie
Dat zijn maar een paar druppels. De beschikbare tijd om te destilleren was beperkt. Na 50 minuten hebben de leerlingen de brander uitgezet en stopte de destillatie. Zoals verwacht hebben we een geringe hoeveelheid (een paar druppels) kaneelolie waargenomen. 
Na de destillatie: hydrolaat (troebel) en enkele druppels etherische olie

Kaneelolie heeft gemiddeld een hogere dichtheid dan water; 0.970-1.100 g/mL bij 25 °C. Dat maakt dat je eerst de etherische olie moet aftappen en daarna het hydrolaat. 
bewerkte afbeelding. bron:  nature-helps.com
De twee soorten kaneelolie (Cassia en Ceylon) worden door de leerlingen nog op  samenstelling onderzocht, en de resultaten van de aromatogrammen worden uitgewerkt. Wordt vervolgd.

dinsdag 24 september 2019

Destilleren in opdracht



Citroenmelisse in de destilleerketel
Het afgelopen destilleerseizoen hebben we een groeiend aantal verzoeken gehad om aromatische planten te destilleren. Het begon in januari met de destillatie van een deel van de Noordmann spar die op de Coolsingel had gestaan, en een week geleden hebben we citroenmelisse gedestilleerd.
40 Kg gehakselde Noordmann spar
Het gaat dan om vaak grotere hoeveelheden waarvoor we een grote destilleerketel beschikbaar hebben. We kunnen dan de aangeleverde aromatische planten in één keer destilleren. In sommige gevallen is het belangrijk om het exacte massapercentage vast te stellen en de samenstelling van de etherische olie te laten analyseren. Belangrijke informatie voor de opdrachtgever.
Leeghalen van destilleerketel na de destillatie
Daar komt meer werk bij kijken dan je zo op het eerste gezicht zou denken. Na de voorbereiding(en) van de destillatie en de destillatie zelf, is het belangrijk om de ketel goed schoon te maken. De 300 Liter destilleerketel heeft in het midden een kantelpunt hierdoor wordt het leeghalen van de ketel vergemakkelijkt.
Destillatie van L.angustifolia
Ook de koelemmer moet niet vergeten worden. Hier kunnen nog resten etherische olie en hydrolaat in zitten die niet in de olie en het hydrolaat van een volgende destillatie terecht moeten komen. 
etherische olie van L.angustifolia
Wij vinden het leuk en interessant om aan de verzoeken gevolg te geven. We beoordelen uiteraard het verwachte resultaat en delen die ook met de opdrachtgever. Ook adviseren we over de oogsttijd en de eventuele voorbewerkingen die noodzakelijk zijn om tot een goed resultaat te komen.
Uitwerken van de destilleergegevens.
lavendelolie scheiden foto: Mirjam Bemelmans
Het is mooi om te zien dat we door onze expertise mensen die met aromatische planten werken op weg kunnen helpen. Dat kunnen plantenveredelaars zijn, projecten om de diversiteit te bevorderen, het verwerken van reststromen, kunstprojecten en waarschijnlijk nog veel meer. Verzoeken voor een destilleeropdracht kan via het formulier op onze  website of onze mailadres: indekoperenketel@gmail.com





zondag 28 juli 2019

Lavendelteelt aan de Moezel

Lavendelveld aan de Moezel  foto: Lemher Razejunge
Tijdens onze wandel- en fietsvakantie langs de Moezel kwamen we bij toeval een interessant project tegen van de Lehmer Razejunge. Lehmer is een plaatsje tussen Cochem en Koblenz gelegen midden in een wijnbouwgebied. De organisatie 
Lehmer Razejunge brengt kinderen en jongeren in aanraking met de wijnbouwtradities in het culturele landschap van de Moezelterrassen. 
Lavendel und naturkrauter fels terrasse aan de moselradweg
De Razejunge houden zich ook bezig met natuurbehoud en milieubescherming. Via verschillende projecten bevorderen ze de biodiversiteit van de flora en fauna. In dat kader zijn ze in 2014 gestart met het aanleggen van een 'Lavendel und naturkrauter fels terrasse' op een stenige helling waar vroeger druiven werden verbouwd.
 Aanplant Lavandula.angustifolia  foto: Lemher Razejunge
Het project is inmiddels 5 jaar verder en heeft zo is duidelijk geworden een behoorlijke bijdrage geleverd aan de biodiversiteit. Er zijn 5 keer meer vlindersoorten (27) waargenomen. Het aantal bijen en hommels is enorm toegenomen.


foto: Lehmer Razejunge
Lavendeloogst 2018 foto: Lehmer Razejunge
Er zijn in totaal 3200 lavendelplantjes geplant op een 2500 m2 steile stenige helling. Lavendel als keuze voor dit project is eigenlijk heel logisch. De omstandigheden op de berghellingen zijn mediterraan en vergelijkbaar met die van waar de plant van nature voorkomt.
Het vullen van de distilleerketel  foto: Lehmer Razejunge
Van de lavendel die jaarlijks geoogst wordt gaat een deel naar een lokale distilleerderij. De distilleerketel is met enige aanpassingen voor het stoomdestilleren van de lavendel geschikt gemaakt.
Het opvangen van het destillaat  foto: Lehmer Razejunge
Dat heeft in het begin van het project wel veel overleg en handmatige inspanning gekost om de lavendeldestillatie op een vakkundige manier uit te voeren. De alcohol uit gegist fruit distilleren vergt toch een heel andere techniek dan etherische olie uit lavendel destilleren.
Opbrengst lavendelolie  foto: Lehmer Razejunge
De lavendelolie wordt gebruikt om lavendellikeur van te maken. Een ander deel van de lavendeloogst komt terecht in geurzakjes en lavendelthee. 

Het moet een geweldig gezicht zijn als de lavendelplanten in juni/juli tussen het groen van de druivenbladeren hun mooie paarse bloemen in bloei hebben staan. Een mooi voorbeeldproject waarbij bevordering van de biodiversiteit, educatie en het maken van een lokaal product samengaan!


maandag 8 juli 2019

Weer terug op het lavendelveld in Brabant!

Lavendelveld in de buurt van Bavel Noord-Brabant
In voorbereiding naar de Open Keteldag hebben Catharina en ik op het lavendelveld van een Brabantse kwekerij een paar kratten lavendel geplukt. Voor ons een oude bekende cultivar, namelijk Lavandula angustifolia var. littele lady. We hebben deze plant van dezelfde kwekerij in 2012 en 2013 ook al geoogst en kwamen na onderzoek van de lavendelolie tot verrassende resultaten.
Het plukteam lavendeloogst 2013
Het was voor ons weer een geweldige ervaring om in een lavendelveld met om ons heen veel naar nectar zoekende bijen en hommels lavendel te knippen. De lavendel was wel iets over z'n hoogtepunt heen, maar voor een demonstratie lavendel destilleren op een Open Keteldag is dat niet erg. We vonden het leuk om de bezoekers te laten zien hoe je lokaal geteelde aromatische planten kunt destilleren.
Catharina aan de rand van het lavendelveld
   
Henk in het lavendelveld
De cultivar die we al in 2012 hadden uitgekozen om z'n sterke geur stond langs de weg. Dat gaf mij de gelegenheid een aantal geïnteresseerde voorbijgangers het een en ander te kunnen vertellen over de waarde en het gebruik van lavendelolie. Zelf heb ik bijvoorbeeld een lavendel massageolie gebruikt in de behandeling tegen jeukende plekken veroorzaakt door de eikenprocessierups.
Catharina laat zien hoe je lavendel moet knippen
De opbrengst ongeveer vier klapkratten hebben we naar de destilleerwerkplaats gebracht, en te drogen gelegd. Na verloop van tijd kon je de heerlijk zoetige geur van de lavendel die specifiek is voor deze soort ruiken.
Afgelopen zondag heb ik de half gedroogde lavendel in de destilleerketel overgebracht. De eerste bezoekers van de Open Keteldag konden getuige zijn van de start van de destillatie. Om tijdens deze drukbezochte zondagmiddag mijn handen vrij te hebben heb ik voor het scheiden van etherische olie en hydrolaat gekozen voor een Florentijnse vaas.
scheitrechter met lavendel etherische olie
De gedestilleerde lavendel etherische olie heb ik verzameld in een scheitrechter. Tijdens de middag had ik ruim 100 mL olie gemaakt. Dat is qua opbrengst minder dan de 1% (massapercentage) die ik in 2013 had gevonden. Dat komt omdat we in dat jaar de lavendel onder perfecte condities hebben kunnen oogsten.
Mocht je interesse hebben in een Open (Ketel)dag ........... dit jaar organiseren we onze laatste open dag op zaterdag 7 september. En voor de echt geïnteresseerden in het maken van lavendelolie organiseren we deze zomer nog 3 workshops op 3, 11 en 17 augustus aanstaande.
Aanmelden kan via de website: http://indekoperenketel.nl/workshops/ of door een mailtje te sturen naar indekoperenketel@gmail.com 


maandag 27 mei 2019

Eucalyptus gunnii

Vorig jaar ben ik begonnen met het destilleren van eucalyptus van Nederlandse bodem. Tijdens een bezoek aan een kwekerij in Zundert heb ik afspraken gemaakt over maaisel van Eucalyptus gunnii die ze kweken. http://indekoperenketel.nl/eucalyptus-en-thee-uit-zundert/
Eucalyptus gunnii
Ook dit jaar heb ik weer maaisel van deze plant kunnen destilleren. Het was niet mogelijk om het maaisel dezelfde dag nog te destilleren. Ik heb wel de eucalyptus gewogen en in de destilleerketel overgebracht en deze goed afgesloten. Op zich een experiment om te kijken of je in één dag tijd niet al te veel etherische olie verliest.
Destilleeropstelling: ketel 150 Liter + koelemmer
De volgende dag heb ik het eucalyptusmaaisel gedurende anderhalf uur gedestilleerd. Aan het begin van de destillatie rook de olie zacht muntachtig daarna werd de geur snel wat scherper. Na deze derde destillatie van de Eucalyptus gunnii had ik wat meer gegevens om te vergelijken.


Bekend is dat Eucalyptus globulus een hoge opbrengst aan etherische olie heeft. Deze boom is niet voor niets uitgezocht en commercieel interessant om olie van te maken. Ik vond in 2010 van uit Spanje overgevlogen E.globulus een opbrengst van 1 %, en voor E.nitens 0,5%.
olie en hydrolaat worden opgevangen in een scheitrechter
Als ik de 3 opbrengstresultaten (massapercentages) die ik nu van E.gunnii heb op een rijtje zet dan is de noodzaak van vers maaisel weer eens onderstreept. De hoogste opbrengst ( 0,25%) heb ik met deze plant bereikt door dezelfde dag nog te destilleren. In de ketel stoppen en de dag daarna destilleren leverde een massapercentage van 0,19% op, en een nacht in de koeling bewaren 0,14%.
INDEKOPERENKETEL: destillatie E.globulus in een alambiek
Het is goed om de reden van het vers destilleren van de Eucalyptus weer eens goed in beeld te hebben. Uiteindelijk ook logisch als je naar de structuur en plek in het blad kijkt waar de plant de etherische olie maakt en opslaat. Genoeg reden dacht ik om als er weer maaisel beschikbaar komt tijd in te ruimen om dezelfde dag nog te gaan destilleren.


zondag 5 mei 2019

Gedroogde aromatische kruiden destilleren

Ik heb al een aantal keren gedroogde aromatische kruiden ingekocht en gedestilleerd. Ook leerlingen van mijn school hebben vorig jaar in het kader van hun profielwerkstuk gedroogde gember gedestilleerd. Zo vroeg in het seizoen heb ik zelf nog geen aromatische kruiden tot mijn beschikking.
vers geplukt Salie Salvia officinalis
Reden voor mij om tijdens een workshop gedroogde salie te gaan destilleren. De afgelopen drie jaar heb ik van vers geplukte Salie etherische olie en hydrolaat gemaakt. Ik was dan ook wel geïnteresseerd hoeveel aromatische stoffen (olie) er in gedroogde toestand nog uit te halen vallen.

Voor de destillatie heb ik 4 Kg gedroogde en gesneden salie (Salvia officinalis) gebruikt. Een hoeveelheid die ruimschoots paste in mijn 150 Liter RVS destilleerketel.
Destilleerketel 150 Liter
Om na de destillatie het massapercentage te kunnen bepalen heb ik gebruik gemaakt van een nauwkeurige weegschaal. Voor het bepalen van de massa hebben we de etherische olie die we hadden gedestilleerd goed van het hydrolaat gescheiden. Ik noteerde een gewicht van 18,41 gram. Uitgaande van een dichtheid van de olie van 0,9 kom je uit op een volume van 20 mL.
Hydrolaat wegen
Uitgaande van 4 Kg gedroogde Salie kwam ik dus op een massapercentage van 0,46%. Dit percentage is hoger in vergelijking met de destillaties van verse salie die ik in 2016, 2017 en 2018 heb gedaan. Dat is op het eerste gezicht ook logisch want tijdens het drogen van de salie verliest het gewicht, dus heb je automatisch een hoger massapercentage. Ook zullen klimatologische oorzaken een rol spelen in een lagere opbrengst van de Nederlandse salie etherische olie.
Oogst op Kreta van in het wild groeiende salie.  foto: wildherbsofcrete.com
foto: wildherbsofcrete.com
Toch valt mij de opbrengst van de gedroogde salie tegen. Volgens de leverancier is de salie van hoge kwaliteit en afkomstig uit Griekenland. Dit land heeft de ideale groei- omstandigheden voor deze plant en groeit er ook in het wild. Je zou dan ook een hoge opbrengst moeten verwachten. Volgens de literatuur geeft salie onder ideale omstandigheden een opbrengt van 1,5 tot 2,5 procent aan etherische olie.
Salie etherische olie scheiden van het hydrolaat
De lage opbrengst uit gedroogde salie heeft een reden. Door het drogen en snijden van de salie gaan veel olieproducerende klieren die op het blad zitten kapot. Hierdoor heb je veel verlies. Het zal tijdens dit proces dan ook heel erg naar salie hebben geroken!

donderdag 28 maart 2019

Pesticiden in etherische olie

Afgelopen zaterdag las ik bovenstaand artikel in het dagblad Trouw. Dat er in gangbaar krachtvoer (vaak soja uit Zuid-Amerika) pesticiden zitten wist ik al, maar dat het in stro zit wat ook gebruikt mag worden in de biologische landbouw was voor mij een verrassing. In deze tijd van het jaar is het gebruik van pesticiden zelfs zichtbaar. Landbouwers is het gebruik van glyfosaat bevattende Roundup toegestaan. Hierdoor kleuren de velden in het vroege voorjaar hier en daar oranje.
foto: Leeuwarder Courant bron: shutterstock
Het artikel in de krant gaat over mest, maar ook etherische olie kan door allerlei oorzaken pesticiden bevatten. Dat kan te maken hebben met verontreiniging in de bodem, maar ook met de teeltwijze waarbij pesticiden gebruikt worden.
Zo hebben we in 2015 van de etherische olie die we uit sinaasappelschillen hadden gedestilleerd een pesticiden-analyse laten maken. Er werden 4 soorten pesticiden gevonden met een redelijk hoge concentratie. In het onderzoek  Pesticides in essential oils: Occurrence and concentration in organic and conventional orange essential oils from eleven geographical origins uit 2017 is ook gekeken naar het verschil tussen etherische olie van conventioneel en biologische geteelde sinaasappel.

Wat opvalt is dat ook de etherische olie afkomstig van biologische teelt pesticiden bevatten. Wel in veel lagere concentraties. Verklaring hiervoor is terug te voeren naar de bodem. Blijkbaar worden de biologische sinaasappelen geteeld op percelen waar in het verleden pesticiden zijn gebruikt. 
foto: pixabay.com
De afgelopen jaren hebben we in de analyses die we hebben laten uitvoeren vaker gezien dat aromatische planten geteeld zonder chemische bestrijdingsmiddelen toch pesticiden bevatte. Het gedetecteerde pesticide gaf in alle gevallen een verklaring over het vroegere gebruik. Bijvoorbeeld toegepast in de fruitteelt als fungicide.  
Salie, munt en basilicum
Voordat we aromatische planten destilleren willen we dan ook altijd weten wat de teeltwijze is. Als er in volle grond geteeld wordt is het dus geen garantie dat er, ook bij biologische teelt, geen pesticiden in de etherische olie aanwezig zijn. Het telen van aromatische planten in potten met schone grond is dan ook een veiligere optie. 


zaterdag 23 maart 2019

Lavendel destilleerboek

Met de nodige trots presenteer ik  het Lavendel destilleerboek waarvan we afgelopen week een proefexemplaar mochten ontvangen! Met heel veel informatie en in full color delen we in dit unieke boek informatie over lavendel in Nederland. Om Catharina die met veel enthousiasme dit boek geschreven heeft te citeren:
We staan aan de wieg van een Nederlandse lavendelcultuur met een veelbelovende toekomst. Mis het niet en verdiep je in de veelzijdige lavendel!
Wie kent niet de lavendel, de heerlijk geurende grijsgroene plant met haar kleine paarse bloemen?
Dit lavendelboek is een naslagwerk voor tuiniers, biologische telers, voedselboswachters, herboristen, kruidenverzamelaars, aromatherapeuten, iedereen die houdt van de geur van lavendel en liefhebbers van lavendelolie. In dit handboek lees je over het telen, oogsten, drogen, destilleren en gebruiken, aangevuld met informatie over de biochemische processen van de lavendel.
lavendel in het Amsterdamse bos
Over het lavendel destilleerboek
Het boek begint met de taxonomische indeling en het verschil tussen lavendel en lavandin. De biochemische processen worden aan de hand van schematische weergaven duidelijk gemaakt. Naast de techniek van het stoomdestilleren en de verschillende destillatie-opstellingen, wordt ingegaan op de geneeskrachtige werking van lavendel, energetisch werken met lavendel, recepten en vele toepassingen.
De hoofdstukken gaan over destilleren in glas, destilleren in RVS, destilleren in koper, destilleren met een still. Elk hoofdstuk geeft een praktijkvoorbeeld van destilleren bij indekoperenketel. Vragen waarop wordt ingegaan zijn: hoe kies ik de meest geschikte locatie en waar moet ik op letten bij het telen van lavendel? Wanneer is het tijd om te oogsten? Welke soort destilleerketel kies ik? Hoeveel water heb ik nodig om te destilleren? Hoe kan ik het destillaat scheiden? Waar gebruik ik lavendelolie voor? Kan ik het ook op de huid gebruiken? Wanneer kies ik voor lavendelhydrolaat en wanneer kies ik voor etherische olie?


Uitgave van INDEKOPERENKETEL
Samenstelling: Catharina de Bruin
Illustraties: Henk Ploeger en Catharina de Bruin
Redactie: Marlies de Bruin

ISBN 978-94-6389-091-5
Met inhoudsopgave, index en literatuurlijst. Uitgave in eigen beheer.
Het Lavendel destilleerboek heeft 88 fullcolor glossy pagina's op A4 formaat.

Over de auteur
Catharina de Bruin is auteur van het naslagwerk "Lariks, Spar en Grove Den: naaldbomen met een geneeskrachtige werking" (2017) en van de praktische handleiding "Lavendel destilleerboek" (2019).
Catharina is partner/vennoot van INDEKOPERENKETEL en H&C Aromalab.



Bestellen:
Het boek kost € 24,50 en is te bestellen via een formulier op de website van indekoperenketel of via de mail indekoperenketel@gmail.com